AN NINH MẠNG
Mỗi ngày, mỗi giờ, xã hội ngày càng hiện đại hóa. Công nghệ 4.0 ngày càng phát triển một cách mạnh mẽ trong xã hội hiện đaị này nay. Thế giới loài người tiến triển một cách vượt bậc, tầm quan trọng của mạng xã hội không thể thếu góp phần quan trọng trong đời sống của con người. Nó đã và đang thay đổi cách con người sống, học tập, làm việc và giao tiếp. Chưa bao giờ trong lịch sử, thông tin lại có thể lan truyền nhanh đến vậy, tri thức lại dễ dàng tiếp cận đến thế, và khoảng cách giữa con người với con người lại được thu hẹp chỉ bằng một cú nhấp chuột. Internet, mạng xã hội và các thiết bị công nghệ thông minh đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống hiện đại. Đặc biệt với thế hệ trẻ – những “công dân số” của thời đại mới – môi trường mạng chính là không gian học tập, giải trí, thể hiện bản thân và mở rộng thế giới quan. Một giới công nghệ thay đổi bước tiến mạnh mẽ của cả nhân loại loài người chúng ta. Tuy nhiên, song song với những lợi ích mà mạng mang lại, các vấn đề về an ninh mạng cũng ngày càng trở nên nghiêm trọng và cần được quan tâm đúng mức. An ninh mạng không chỉ là trách nhiệm của các chuyên gia công nghệ mà còn là vấn đề của toàn xã hội, đặc biệt là giới trẻ – những người thường xuyên sử dụng Internet mỗi ngày.
– Định nghĩa An ninh mạng và mạng xã hội là hai khái niệm khác nhau nhưng lại có mối liên hệ chặt chẽ trong đời sống hiện đại. Mạng xã hội không còn là điều gì quá xa lạ với chúng ta nữa phải không? Nó quá quen thuộc và găns liền với cuộc sống của chúng ta quá nhiều. Mạng xã hội là một nền tảng công nghệ được xây dựng trênkhông gian mạng Internet, cho phép người dùng tạo tài khoản cá nhân, kết nối với người khác, chia sẻ thông tin, hình ảnh, video và trò chuyện theo thời gian thực. Không giống như các hình thức giao tiếp truyền thống, mạng xã hội mở ra một không gian ảo nơi con người có thể giao lưu, học tập, làm việc và giải trí mà không bị giới hạn bởi khoảng cách địa lý. Những nền tảng quen thuộc như Facebook, Zalo, Instagram, TikTok hay YouTube đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống hằng ngày, đặc biệt với giới trẻ. Nhờ mạng xã hội, mọi người có thể cập nhật tin tức nhanh chóng, mở rộng mối quan hệ, bày tỏ ý kiến cá nhân và xây dựng hình ảnh của mình trên môi trường số. Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích tích cực, mạng xã hội cũng tồn tại nhiều mặt trái như lan truyền thông tin sai lệch, bắt nạt qua mạng hay xâm phạm quyền riêng tư, đòi hỏi mỗi người cần có ý thức sử dụng đúng đắn, an toàn và có trách nhiệm.
Còn An ninh mạng là tập hợp các giải pháp kỹ thuật, công nghệ, con người và pháp luật nhằm bảo vệ hệ thống thông tin, dữ liệu cá nhân và hoạt động trên Internet khỏi các nguy cơ xâm nhập, tấn công, đánh cắp hoặc phá hoại. Trong thế giới số hiện đại, nơi mọi người đều sử dụng Internet để học tập, làm việc và giao tiếp, an ninh mạng đóng vai trò như một “lá chắn” vô hình giúp bảo vệ người dùng trước những hiểm họa ngày càng tinh vi như virus, mã độc, lừa đảo trực tuyến, giả mạo tài khoản hay bắt nạt qua mạng. Nhờ có an ninh mạng, các thông tin quan trọng như tài khoản cá nhân, hình ảnh riêng tư, dữ liệu học tập và giao dịch tài chính được đảm bảo an toàn. Đồng thời, an ninh mạng còn góp phần xây dựng một môi trường Internet văn minh, lành mạnh và đáng tin cậy, nhất là đối với thế hệ học sinh – những công dân số đang trưởng thành trong thời đại công nghệ bùng nổ.
Ngày nay, khá nhiêu phụ huynh e ngại về việc cho con em mình sử dụng mạng xã hội. Bởi họ thấy rằng, việc sử dụng mạng xã hội không cần thiết, nó không đáng tin cậy, thiếu an toàn, chỉ cần học trong sách vở đã giỏi rồi. Với một học sinh như em vẫn còn ngồi trên ghế nhà trường, em cảm thấy rằng:’’ Nếu chỉ biết học trong những trang sách cuốn vở mà không biết mở rộng kiến thức cho bản thân thì điều này quả thật đáng trách những bậc phụ huynh có những hiểu biết nông cạn muốn can ngăn con em mình sử dụng mạng xã hội. Mặc dù, em đồng ý với quan điểm mạng xã hội thiếu an toàn nhưng chỉ cần ta biết và tránh nó thì mạng xã hội với chúng ta sẽ lành mạnh hơn’’. Mạng xã hội cũng phải quá xấu nó cũng có mặt trái và phải bởi vậy người ta nói’’ Mạng xã hội’’ như là một con dao hai lưỡi luôn ngăm nghe chúng ta từng giây từng phút, mỗi khi ta sử dụng chúng . Chính vì thế ‘’ An ninh mạng’’ có thể giúp chúng ta tránh những tác động từ bên ngoài, một cách an toàn.
Trong thời đại công nghệ số phát triển vượt bậc như hiện nay, mọi hoạt động của con người – từ học tập, làm việc, giải trí đến giao tiếp xã hội – đều gắn liền với môi trường mạng. Vì vậy, an ninh mạng trở thành yếu tố then chốt để đảm bảo cho sự an toàn và ổn định trong không gian số. Trước hết, an ninh mạng giúp chúng ta bảo vệ thông tin cá nhân của người dùng khỏi các hành vi đánh cắp, mạo danh, hoặc lợi dụng trái phép. Những dữ liệu như tên tuổi, số điện thoại, tài khoản ngân hàng, hình ảnh riêng tư… nếu bị rò rỉ có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng về cả vật chất lẫn tinh thần. Nhờ có các biện pháp an ninh mạng hiệu quả, người dùng – đặc biệt là học sinh – có thể yên tâm học tập trực tuyến, giao tiếp xã hội và phát triển bản thân mà không lo bị xâm hại quyền riêng tư từ đó phụ huynh cũng tin tưởng hơn khi cho con em mình sử dụng mạng xã hội.Thứ hai, an ninh mạng đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì một môi trường Internet an toàn và lành mạnh. Đặc biệt, khi không gian mạng được kiểm soát tốt, người dùng sẽ tránh được các nguy cơ như tin giả, nội dung độc hại, các trang web lừa đảo, phần mềm độc hại và các hình thức tấn công tinh vi khác mà các hacker hay lừa dảo muốn chiếm đoạt thông tin cá nhân của người dùng. Điều này đặc biệt rất cần thiết trong bối cảnh học sinh ngày càng tiếp cận mạng xã hội sớm, nhưng lại thiếu kỹ năng nhận diện nguy hiểm từ mỗi đe dọa bên ngoài. Một môi trường số được bảo vệ tốt sẽ tạo điều kiện để học sinh học tập hiệu quả, rèn luyện kỹ năng sống, hình thành tư duy phản biện đúng đắn có nhận thức sâu sắc hơn về tầm quan trọng của vấn đề cấp bách như thế nào.Thứ ba, an ninh mạng còn giúp ta phòng chống và ngăn chặn tội phạm trên công nghệ số cao, như hack tài khoản, phát tán virus, đánh cắp dữ liệu doanh nghiệp hay tổ chức các hoạt động gian lận tài chính. Điều này không chỉ bảo vệ quyền lợi cá nhân mà còn đảm bảo an toàn cho các tổ chức, trường học và thậm chí là cả an ninh quốc gia. Trong bối cảnh các cuộc tấn công mạng ngày càng tinh vi và nguy hiểm luôn rình rập ở mọi nơi kể cả ở xa, việc nâng cao nhận thức và kỹ năng an ninh mạng cho cộng đồng – đặc biệt là thế hệ trẻ ngày nay– là một yêu cầu cấp thiết, không thể bỏ qua và không thể xem thường được. Ngoài ra, an ninh mạng góp phần hình thành từ ý thức công dân số có trách nhiệm. Khi hiểu rõ tầm quan trọng của việc bảo mật thông tin, người dùng sẽ có thái độ cẩn trọng hơn khi chia sẻ, sử dụng và tiếp nhận thông tin trên Internet một cách lành mạnh và an toàn hơn. Từ đó, góp phần xây dựng một xã hội số văn minh, nơi con người không chỉ kết nối bằng công nghệ, mà còn kết nối bằng đạo đức, lòng tin và trách nhiệm cộng đồng của mỗi một con người trên toàn cầu dù xa hay gần.
Hiện nay, các hình thức lừa đảo qua mạng ngày càng tinh vi và đa dạng, gây ra nhiều thiệt hại nghiêm trọng cho người dùng. Một trong những hình thức phổ biến nhất là giả mạo tin nhắn ngân hàng hoặc cơ quan nhà nước để gửi các đường link giả, yêu cầu người dùng cung cấp thông tin tài khoản hoặc OTP (mã xác thực), từ đó chiếm đoạt tiền trong tài khoản. Bên cạnh đó, lừa đảo qua mạng xã hội cũng xảy ra thường xuyên, khi kẻ xấu giả danh người thân, bạn bè để nhắn tin hỏi vay tiền hoặc mượn tài khoản chuyển tiền. Ngoài ra, còn có các chiêu trò như gửi email trúng thưởng, mời gọi đầu tư tài chính, tiền ảo với lợi nhuận “khủng” nhưng thực chất là lừa đảo đa cấp trá hình. Một số trường hợp khác là giả danh nhân viên công ty tuyển dụng, giao hàng hoặc hỗ trợ kỹ thuật để yêu cầu người dùng cài đặt ứng dụng độc hại hoặc cung cấp thông tin cá nhân. Thậm chí, nhiều học sinh cũng từng là nạn nhân của các vụ lừa đảo khi tham gia mua bán đồ online, khóa học ảo hay nạp thẻ game, nhưng sau khi chuyển tiền thì bị chặn liên lạc và mất trắng. Những thủ đoạn này ngày càng khó phân biệt, bởi kẻ gian thường sử dụng giao diện rất giống thật, đánh trúng vào lòng tin hoặc sự thiếu hiểu biết của người dùng, đặc biệt là giới trẻ. Vì vậy, mỗi người cần luôn cảnh giác và trang bị kiến thức cơ bản về an ninh mạng để bảo vệ mình khỏi những chiêu trò lừa đảo tinh vi ngày càng gia tăng. Hay ví dụ như: Các cửa hàng và doanh nghiệp bán lẻ ở châu Âu đang tăng cường đầu tư vào an ninh mạng để đối phó với các mối đe dọa ngày càng gia tăng từ tin tặc. Theo báo cáo của IDC, chi tiêu cho an ninh mạng tại châu Âu dự kiến sẽ tăng 12,3% trong năm 2024, với tổng số tiền đạt khoảng 46 tỷ euro. Chỉ có đó, ở Đức cũng đã phải chi tiêu cho an ninh mạng trong năm 2024 được dự đoán sẽ vượt mốc 10 tỷ euro lần đầu tiên, với mức tăng trưởng 13,1% so với năm trước.
Nếu không có an ninh mạng, đó là một điều vô cùng nghiêm trọng và ảnh hưởng sâu rộng đến cả cá nhân lẫn toàn xã hội. Đối với cá nhân, không có an ninh mạng bảo vệ có thể dẫn đến việc bị đánh cắp những thông tin cá nhân bản thân như số chứng minh nhân dân, tài khoản ngân hàng hay bị lộ những mang tính hình ảnh riêng tư hoặc các dữ liệu quan trọng khác. Một khi thông tin bị lộ, người dùng có thể trở thành nạn nhân của các hành vi lừa đảo, tống tiền, mạo danh hoặc bị tung tin giả nhằm bôi nhọ danh dự nhân phẩm của người đó. Không ít trường hợp học sinh, sinh viên bị bạn bè xâm nhập tài khoản mạng xã hội chỉ để đăng bài sai lệch, gây tổn thương tinh thần nghiêm trọng, thậm chí dẫn đến trầm cảm hoặc tự tử. Bởi lứa tuổi mới lớn bồng bột, khờ dại thiếu suy nghĩ. Ngoài ra, các hình thức bắt nạt qua mạng (cyberbullying) cũng đang ngày càng phổ biến và nguy hiểm, khiến môi trường mạng trở nên độc hại, ảnh hưởng tiêu cực đến tâm lý giới trẻ hiện nay. Về mặt tổ chức, việc bị tấn công mạng có thể gây thất thoát dữ liệu, thiệt hại tài chính lớn, mất uy tín thương hiệu và gây rối loạn hoạt động. Nhiều doanh nghiệp, ngân hàng hay thậm chí là các cơ quan nhà nước đã từng bị tin tặc xâm nhập, làm rò rỉ thông tin nhạy cảm, ảnh hưởng đến cả nền kinh tế và an ninh quốc gia. Trong quy mô toàn cầu, mất an ninh mạng còn có thể làm lan truyền mã độc, virus máy tính, gây tê liệt hệ thống giao thông, y tế, truyền thông, từ đó dẫn đến những hậu quả khó lường trong đời sống xã hội. Vì vậy, có thể khẳng định rằng mất an ninh mạng không chỉ là rủi ro công nghệ mà còn là thách thức lớn đối với sự an toàn, ổn định và phát triển của con người trong thế giới công nghệ số.
Để đối phó với các mối đe dọa về an ninh mạng ngày càng phức tạp, mỗi cá nhân và tổ chức cần chủ động áp dụng những biện pháp phòng tránh hiệu quả. Trước hết, người dùng cần nâng cao nhận thức và kiến thức về an toàn thông tin, không nên tùy tiện truy cập vào các đường link lạ hoặc tải phần mềm không rõ nguồn gốc. Một trong những cách đơn giản nhưng rất cần thiết là đặt mật khẩu mạnh – bao gồm chữ hoa, chữ thường, số và ký tự đặc biệt – và thường xuyên thay đổi mật khẩu để tránh bị đánh cắp. Bên cạnh đó, người dùng nên kích hoạt xác thực hai bước (2FA) cho các tài khoản quan trọng như email, mạng xã hội, ngân hàng để tăng lớp bảo vệ tránh bị các đối tượng hacker xâm nhập và làm chủ. Ngoài ra, không nên chia sẻ thông tin cá nhân, hình ảnh riêng tư hoặc dữ liệu quan trọng lên mạng xã hội công khai vì rất dễ bị khai thác hoặc giả mạo. Khi nhận được các tin nhắn nghi ngờ từ người lạ, hoặc cả từ người quen nhưng có nội dung bất thường (như vay tiền, nhờ bấm vào link…), cần kiểm tra lại qua nhiều kênh khác trước khi tin tưởng. Học sinh và sinh viên nên học cách phân biệt tin giả, lừa đảo, và báo cáo ngay với người lớn hoặc thầy cô khi thấy dấu hiệu bất thường. Về phía nhà trường và gia đình, cần tổ chức các buổi sinh hoạt, học tập về kỹ năng số và an ninh mạng, giúp học sinh trang bị kiến thức cần thiết để tự bảo vệ mình. Các tổ chức, doanh nghiệp cũng nên đầu tư vào hệ thống bảo mật hiện đại, mã hóa dữ liệu, kiểm tra lỗ hổng định kỳ và huấn luyện nhân viên nhận diện các rủi ro bảo mật.
Bản thân em cảm thấy an ninh mạng là một vấn đề vô cùng quan trọng và cấp thiết trong thời đại ngày nay. Mạng Internet mang đến rất nhiều cơ hội học tập, giải trí và kết nối, nhưng cũng tiềm ẩn không ít rủi ro nếu chúng ta sử dụng không đúng cách. Đặc biệt với học sinh như em – những người đang còn thiếu kinh nghiệm và dễ tin người – thì nguy cơ bị lừa đảo, đánh cắp thông tin hay bị bắt nạt trên mạng là hoàn toàn có thể xảy ra. Qua việc tìm hiểu về an ninh mạng, em nhận ra rằng chỉ cần một chút bất cẩn thôi cũng có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng. Chính vì vậy, em nghĩ mỗi người cho dù ở độ tuổi nào đi chăng nữa thì cũng cần tự trang bị cho mình kiến thức và kỹ năng để bảo vệ bản thân trong thế giới số – một thês đang ngày càng hiện đại hóa. Em sẽ cố gắng sử dụng Internet một cách an toàn, cẩn trọng hơn và cũng mong nhà trường, gia đình sẽ cùng chung tay giúp học sinh như em hiểu rõ và phòng tránh tốt hơn những nguy cơ từ môi trường mạng. Chỉ khi có ý thức và hành động đúng đắn, chúng ta mới có thể tận dụng được lợi ích của công nghệ mà không bị tổn hại bởi mặt tối của nó ảnh hưởng đến tất cả mọi người chúng ta.
An ninh mạng không chỉ là lá chắn bảo vệ dữ liệu và thông tin, mà còn là nền tảng cho một xã hội số phát triển bền vững. Mỗi cá nhân, đặc biệt là giới trẻ như em, cần chủ động nâng cao hiểu biết, thận trọng trong từng thao tác và hành động trên mạng. Chỉ khi mỗi người tự ý thức bảo vệ mình và tôn trọng người khác, chúng ta mới có thể xây dựng một môi trường mạng lành mạnh, an toàn và giàu giá trị nhân văn.
THÔNG ĐIỆP: “An ninh mạng bắt đầu từ ý thức của mỗi người – Hãy tỉnh táo trong từng cú click để bảo vệ chính mình và cộng đồng. Đừng để một giây bất cẩn trên mạng, đánh đổi bằng hậu quả cả đời”
